ទំនៀមទម្លាប់បុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ

ពិធីចូលឆ្នាំប្រព្រឹត្តទៅចំនួន៣ថ្ងៃ។ ថ្ងៃដំបូង​ជា​ថ្ងៃម​ហា​សង្ក្រាន្ត, ថ្ងៃទី២ ជាថ្ងៃ វនបត, ថ្ងៃទី៣ ជាថ្ងៃឡើងស័ក ។ រីឯការកំណត់ខែ ថ្ងៃ ម៉ោង នាទីដែលឆ្នាំចាស់ត្រូវផុត​កំណត់ ហើយទេព្តាឆ្នាំ​ថ្មីត្រូវចុះ​មក​ទទួល​តំណែងពី​ទេព្តា​ឆ្នាំចាស់នោះ គេអាចដឹង​បានដោយប្រើក្បួន​ហោរា​សាស្ត្រ​បុរាណ គឺក្បួនមហាសសង្ក្រាន្តត ។ តើ​ថ្ងៃចូល​ឆ្នាំថ្មីរបស់ខ្មែរត្រូវលើខែណា ? ថ្ងៃណា ? ចាប់ពី​សម័យ​​ក្រុងនគរធំមក ប្រទេសខ្មែរប្រើវិធីគិតរាប់​ថ្ងៃខែ​ឆ្នាំ​តាម​ក្បួន ចន្ទគតិ (lunar calendar) (វិធីដើរនៃព្រះចន្ទ) ទើបខ្មែរកំណត់​យកខែ មិគសិរ ជាខែចូលឆ្នាំ ហើយជា​ខែ​ទី ១ ខែកក្តិក ជាខែទី ១២។
សម័យក្រោយមក ប្រទេសខ្មែរប្តូរទៅប្រើវិធីគិតរាប់ថ្ងៃខែឆ្នាំតាមក្បួន សុរិយ​គតិ (solar calendar) (វិធីដើរនៃព្រះអាទិត្យ) ។ ពេលនោះហើយដែលខ្មែរកំណត់ចូលឆ្នាំក្នុងខែ ចេត្រ (ខែទី ៥) ព្រោះក្នុងខែនេះ ព្រះអាទិត្យធ្វើដំណើរចេញពី មីនរាសី ចូលកាន់ មេសរាសី ។ ថ្ងៃចូលឆ្នាំរមែង​ត្រូវ​លើ​ថ្ងៃ​ទី ១៣ នៃខែ មេសា (ចេត្រ) រៀងរាល់ឆ្នាំ ប៉ុន្តែ​យូរ​ៗទៅមាន​ភ្លាត់ម្តងៗ ចូលឆ្នាំក្នុងថ្ងៃទី ១៤ ក៏មានខ្លះដែរ ។ មហាសសង្ក្រាន្តត ដែលប្រើរបៀបគន់គូរតាម សុរិយ​គតិ មានឈ្មោះថា "សាមញ្ញសសង្ក្រាន្តត" (ព្រះអាទិត្យ​ដើរ​ត្រង់​ពីលើ​ក្បាលជា សង្ក្រាន្តត) ។ មហាសង្ក្រាន្តត ដែលប្រើរបៀបគន់គូរតាម ចន្ទគតិ ហៅថា "អាយន្ត​សង្ក្រាន្តត" (ពេលដែល ព្រះអាទិត្យ ដើរបញ្ឈៀង មិនត្រង់ពីលើ) ។ គេនៅប្រើ ចន្ទគតិ ដោយយោង​ទៅ សុរិយគតិ ព្រោះ ចន្ទគតិ មានទំនាក់ទំនងនឹង ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ ច្រើន ។ ចំណែកឯ ថ្ងៃចូលឆ្នាំតាម ចន្ទ​គតិ មិនទៀងទាត់ ជួនកាលចូលឆ្នាំក្នុងវេលាខ្នើត ជួនកាលក្នុងវេលារនោច ។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងរវាង ១ ខែ គឺមិនមុនថ្ងៃ ៤កើត ខែ ចេត្រ និង មិនហួសថ្ងៃ ៤ កើត ខែ ពិសាខ ទេ ។ ដូចនេះ សង្ក្រាន្តត ខ្លះធ្លាក់ទៅក្នុងខែ ពិសាខ ។ ពិធីផ្សេងៗ ដែលប្រជាជនខ្មែររៀបចំតាមប្រពៃណី មានដូចតទៅ ៖ ពេលមុនចូលឆ្នាំ គេនាំគ្នាប្រុងប្រៀប រកស្បៀងអាហារ, សំអាតផ្ទះសម្បែង, រែកទឹកដាក់ពាង, រកអុសទុក, និង កាត់សំលៀកបំពាក់ថ្មីៗ ជាដើម ។ ថ្ងៃចូលឆ្នាំមកដល់ គេរៀបគ្រឿងសក្ការៈបូជា សំរាប់​ទទួលទេវតាថ្មីមាន ៖ បាយសី ១គូ, ស្លាធម៌ ១គូ, ធូប ៥, ទៀន ៥, ទឹកអប់ ១គូ, ផ្កាភ្ញី, លាជ, ទឹក ១ ផ្តិល និង ភេសជ្ជៈ, នំនែក, ផ្លែឈើគ្រប់មុខ ។ ចំណែកផ្ទះសម្បែង គេតុបតែង​រំលេចដោយ​អំពូល អគ្គិសនីខ្សែតូចៗ ចម្រុះពណ៌ ឬចង្កៀងគោម គ្រប់ពណ៌ សំរាប់ទទួលទេព្តាថ្មី ។ លុះដល់​វេលាកំណត់ ទេព្តាថ្មីយាងមក គេនាំកូនចៅអង្គុយជុំគ្នា នៅជិតកន្លែងរៀបគ្រឿងសក្ការៈនោះ ហើយ​អុជ​ទៀន ធូបបាញ់ទឹកអប់ បន់ស្រន់ សុំសេចក្តីសុខចម្រើន គ្រប់ប្រការ ពីទេព្តាថ្មី ។ ចំពោះ​គ្រឿង​សក្ការៈ និង ក្រយាស្ងើយ ដាក់ថ្វាយទេព្តោនាះ គេនិយម​តម្រូវតាមចិត្តទេវតាដែលនឹងចុះ​ក្នុង​ឆ្នាំ​នីមួយៗ ។ ឧទាហរណ៍ ៖ បើទេវតាដែលត្រូវចុះមកនោះសោយល្ង សណ្តែក គេដាក់សណ្តែក ល្ង ថ្វាយ ថ្វាយ ។ រីឯពិធី ៣ ថ្ងៃ នៃថ្ងៃចូលឆ្នាំនោះគឺ ៖

 •ថ្ងៃទី១៖គេយកចង្ហាន់ទៅប្រគេនភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​នៅតាមវត្តអារាម។ពេលល្ងាចគេនាំគ្នាជញ្ជូន​ខ្សាច់​សាងវាលុកចេតិយនៅជុំវិញព្រះវិហារឬនៅជុំវិញដើមពោធិណា​មួយ​​នៅ​ក្នុងវត្តនោះ។នៅពេល​ព្រលប់គេប្រគេនភេសជ្ជៈ​ដល់ភិក្ខុ​ទាំងឡាយនិមន្ត​ចម្រើនព្រះបរិត្តនិងសំដែងធម្មទេសនា។

 • ថ្ងៃទី២៖កូនចៅជូនសំលៀកបំពាក់នំចំណីលុយកាក់ដល់អ្នកមានគុណមានឪពុកម្តាយជីដូនជីតា ជាដើម។ជួនកាលគេធ្វើទានដល់មនុស្សបម្រើឬអ្នកក្រីក្រទៀតផង។ពេលរសៀលគេនាំគ្នាទៅពូនភ្នំខ្សាច់ទៀត ហើយសូត្រធម៌អធិដ្ឋានភ្នំខ្សាច់ដែលគេសន្មត់ទុកដូចចូឡាមនីចេតិយហើយ​និមន្តភិក្ខុបង្សុកូលចេតិយបញ្ជូនមគ្គផលដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធបងប្អូនដែលបានស្លាប់ទៅ។

 • ថ្ងៃទី៣៖ពេលព្រឹកនិមន្តភិក្ខុទាំងឡាយសូត្រឆ្លងភ្នំខ្សាច់។ពេលល្ងាចនិមន្តភិក្ខុស្រង់ទឹក និងស្រង់ព្រះពុទ្ធរូប។នៅក្នុងឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីនេះគេនាំគ្នាលេង​ល្បែង​ប្រជាប្រិយកំសាន្ដសប្បាយជាច្រើនដូចជាលេងបោះអង្គញ់ចោលឈូងទាញព្រ័ត្រលាក់​កន្សែង ចាប់កូនខ្លែងជាដើមនិងមានរបាំត្រុដិ(ច្រើនមាននៅខេត្តបាត់ដំបងសៀមរាប)ជាពិសេស​ទៀត​គឺរាំវង់ តែអាស្រ័យទៅតាមការនិយមចូលចិត្តរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។អ្នកខ្លះនិយម​នាំគ្នាដើរ​កំសាន្ដ​បន្ត អ្នកខ្លះនិយមធ្វើបុណ្យទានតាមវត្តអារាម ។